آیه 4 سوره حاقه

از دانشنامه‌ی اسلامی

كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَعَادٌ بِالْقَارِعَةِ

[69–4] (مشاهده آیه در سوره)


<<3 آیه 4 سوره حاقه 5>>
سوره :سوره حاقه (69)
جزء :29
نزول :مکه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

قوم عاد و ثمود آن روز کوبنده را تکذیب کردند.

[قوم] ثمود و عاد آن روز کوبنده را انکار کردند؛

ثمود و عاد، آن حادثه كوبنده را تكذيب كردند.

قوم ثمود و عاد روز رستاخيز را دروغ انگاشتند.

قوم «ثمود» و «عاد» عذاب کوبنده الهی را انکار کردند (و نتیجه شومش را دیدند)!

ترجمه های انگلیسی(English translations)

Thamudand ‘Ad denied the Cataclysm.

Samood and Ad called the striking calamity a lie.

(The tribes of) Thamud and A'ad disbelieved in the judgment to come.

The Thamud and the 'Ad People (branded) as false the Stunning Calamity!

معانی کلمات آیه

  • ثمود: نام قوم صالح عليه السّلام كه احوالشان در سوره‏هاى متعدد آمده است، آن به تأويل قبيله غير منصرف و به تأويل شخص منصرف مى‏باشد علت عدم صرف تأنيث و علميت است.
  • قارعه: كوبنده. يكى از اسماء قيامت است‏ الْقارِعَةُ مَا الْقارِعَةُ.

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


الْحَاقَّةُ «1» مَا الْحَاقَّةُ «2» وَ ما أَدْراكَ مَا الْحَاقَّةُ «3» كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَ عادٌ بِالْقارِعَةِ «4» فَأَمَّا ثَمُودُ فَأُهْلِكُوا بِالطَّاغِيَةِ «5»

آن امر راستين. چيست آن امر راستين. و تو چه مى‌دانى كه چيست آن امر راستين. قوم ثمود و عاد آن حادثه كوبنده را تكذيب كردند. پس قوم ثمود به خاطر طغيان‌گرى نابود شدند.

نکته ها

«الْحَاقَّةُ» از «حق» به معناى امر ثابت و محقّق است. اين كلمه، يكى از نام‌هاى قيامت است، زيرا قيامت واقعه‌اى حتمى، حقيقى و ثابت است.

جلد 10 - صفحه 195

«القارعة» از «قرع» به معناى كوبيدن است. يعنى جهان در آستانه برپائى قيامت با حادثه‌اى كوبنده روبرو است.

براى هلاكت قوم ثمود سه وسيله در قرآن آمده است:

الف) زلزله. «فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ» «1»*

ب) صيحة. «إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ صَيْحَةً» «2»

ج) صاعقة. «مِثْلَ صاعِقَةِ عادٍ وَ ثَمُودَ» «3»

شايد هر سه عذاب همراه يكديگر و ملازم يكديگر بوده‌اند، يعنى رعد و برق و زلزله و شايد هر عذابى عدّه‌اى را از پا درآورده است.

ايجاد حسّاسيّت و انگيزه و عطش براى شنيدن مسائل مهم لازم است. تكرار كلمه‌ «الْحَاقَّةُ» مخاطب قرار گرفتن شخص پيامبر كه اشرف مخلوقات است، همه و همه، براى ايجاد حساسيّت است.

پیام ها

1- قيامت، روزى بس بزرگ و هولناك است. «الْحَاقَّةُ مَا الْحَاقَّةُ»

2- قيامت جز از راه وحى، قابل شناخت نيست. «ما أَدْراكَ مَا الْحَاقَّةُ»

3- تكذيب كنندگان قيامت، گرفتار قهر الهى در دنيا مى‌شوند. «كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَ عادٌ بِالْقارِعَةِ ... فَأُهْلِكُوا»

4- قيامت، حادثه‌اى كوبنده و هولناك است. «بِالْقارِعَةِ»

5- تمام كيفرها در قيامت نيست، كيفر اقوامى در همين دنياست. «فَأُهْلِكُوا بِالطَّاغِيَةِ»

6- تكذيب، مقدّمه طغيان و طغيان، سبب نابودى است. كَذَّبَتْ‌ ... فَأُهْلِكُوا بِالطَّاغِيَةِ

7- خصلت‌ها و رفتارها، معيار دريافت خير يا شرّ است. «بِالطَّاغِيَةِ»

«1». اعراف، 78.

«2». قمر، 31.

«3». فصلت، 13.

تفسير نور(10جلدى)، ج‌10، ص: 196

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)



كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَ عادٌ بِالْقارِعَةِ «4»

بعد از ذكر تفخيم آن، بيان حال مكذبان فرمايد به جهت تذكر منكران:

كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَ عادٌ بِالْقارِعَةِ: تكذيب كردند قوم ثمود و قبيله به ساعت كوبنده، يعنى روز قيامت كه شكنند مردمان را به اهوال و آسمان را به شكافتن و انشقاق و زمين و كوه‌ها را كه قطعه قطعه شدن و ستارگان را به طمس.


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

الْحَاقَّةُ «1» مَا الْحَاقَّةُ «2» وَ ما أَدْراكَ مَا الْحَاقَّةُ «3» كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَ عادٌ بِالْقارِعَةِ «4»

فَأَمَّا ثَمُودُ فَأُهْلِكُوا بِالطَّاغِيَةِ «5» وَ أَمَّا عادٌ فَأُهْلِكُوا بِرِيحٍ صَرْصَرٍ عاتِيَةٍ «6» سَخَّرَها عَلَيْهِمْ سَبْعَ لَيالٍ وَ ثَمانِيَةَ أَيَّامٍ حُسُوماً فَتَرَى الْقَوْمَ فِيها صَرْعى‌ كَأَنَّهُمْ أَعْجازُ نَخْلٍ خاوِيَةٍ «7» فَهَلْ تَرى‌ لَهُمْ مِنْ باقِيَةٍ «8» وَ جاءَ فِرْعَوْنُ وَ مَنْ قَبْلَهُ وَ الْمُؤْتَفِكاتُ بِالْخاطِئَةِ «9»

فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رابِيَةً «10»

ترجمه‌

ساعتى كه حقّ است وقوع آن‌

چه ساعت حقّى است آن‌

و چه ميدانى چيست آن ساعت حق‌

تكذيب كردند قبيله ثمود و عاد كوبنده در هم شكننده را

پس امّا ثمود پس هلاك شدند بصيحه فوق العاده‌

و اما عاد پس هلاك شدند به باد بسيار سردى متجاوز از حدّ

مسخّر فرمود آنرا بر آنها هفت شب و هشت روز پى در پى پس مى‌بينى آنگروه را در آن افتادگان گوئى آنها تنه‌هاى درخت خرماى ميان تهى هستند

پس آيا مى‌بينى براى آنها باقى مانده‌اى‌

و بجا آوردند فرعون و كسانيكه پيش از او بودند و اهل آباديهاى زير و رو شده گناه را

پس نافرمانى كردند فرستاده پروردگارشان را پس گرفت آنها را گرفتن سخت‌ترى.

تفسير

روز و ساعت قيامت حقّ است براى آنكه محقّقا واقع خواهد شد و حق است كه در آنروز حقائق امور مكشوف ميگردد و حق است كه خداوند در آنروز بحساب خلق رسيدگى فرموده بجزاى اعمالشان ميرساند پس از هر جهت حق است و حقيق است بنام حاقّه كه خداوند او را بآن خوانده و براى شدّت اهوال آن بايد بفرمايد چه ساعت سخت حقّى است آن و براى عدم معرفت كسى بكنه آن و خصوصيّات احوالش بايد بفرمايد به پيغمبر خود كه چه چيز دانا كرده است تو را

جلد 5 صفحه 259

كه چيست حقيقت و احوال آن و نام ديگر آنروز قارعه است براى آنكه كوبنده و شكننده و پراكنده كننده اجزاء عالم دنيا است و بهم زننده اوضاع و احوال آن و با اينهمه اوصاف قبيله ثمود كه قوم حضرت صالح بودند و قبيله عاد كه قوم هود پيغمبر بودند منكر آن شدند و خدا قوم ثمود را بصيحه آسمانى يا زلزله زمينى يا هر دو بشرحى كه در سوره اعراف گذشت هلاك فرمود و آنواقعه مهلكه امر فوق العاده‌اى بود كه از حدّ متعارف طغيان و تجاوز نموده بود لذا خداوند آنرا طاغيه خوانده بحذف موصوف كه واقعه است و قبيله عاد را بباد تند سردى كه اختيار ضبط آن از دست ملائكه در رفت و باين مناسبت عاتيه خوانده شده هلاك فرمود بمسلّط نمودن آن باد را بر آنها هفت شب و هشت روز متوالى و پى در پى كه اوّل آنها چهارشنبه بود و بچهارشنبه ديگر ختم شد و خداوند آنرا در سوره قمر روز نحس مستمرّ خوانده و اگر پيغمبر اكرم و اهالى مكّه آنجا بودند ميديدند آن قوم را در آن ايّام كه بزمين خورده و مرده‌اند و مانند تنه‌هاى درختهاى خرما بر زمين افتاده‌اند اگر خاويه بمعناى ساقطه باشد و الا ميديدند آنها بر زمين افتاده مانند درختان خرماى پوسيده ميان خالى اگر بمعناى باليه خاليه باشد و در هر حال خدا از مخاطب سؤال نموده كه آيا احدى از آن قبيله در عالم باقى مانده كه تو او را به‌بينى يا بشناسى تا معلوم شود كه نمانده و بنابراين باقيه صفت نفس محذوف است و شرح اين قضايا در سوره اعراف و غيره گذشته است و فرعون و اقوام سابقه بر او يا اتباع او چون قبله بكسر قاف و فتح باء نيز قرائت شده و من قبله در اينصورت بمعناى من عنده است و اهل مؤتفكات كه قراء زير و زبر شده قوم لوط است مرتكب خطا و عصيان شدند چون خاطئه محتمل است مصدر باشد مانند عافيه و ممكن است صفت نفس محذوف باشد يعنى آمدند با نفس خطاكار و از اوامر پيغمبرشان كه در هر زمان از جانب خداوند براى ارشاد آن اقوام فرستاده شده بود تخلّف نمودند و بمجازات زيادترى از انواع عذاب يا زيادى بخودى خود در مقابل معصيت زيادشان از جانب خداوند رسيدند و محتمل است مراد آن باشد كه خداوند گرفت و مؤاخذه فرمود آنها را بعذابيكه زيادتر بود از لذّتيكه آنها

جلد 5 صفحه 260

از معصيت برده بودند چنانچه از بعضى روايات استفاده ميشود و اللّه اعلم و قصه فرعون و حضرت موسى و قوم لوط پيغمبر بكرّات و مرّات مفصّلا و مشروحا ذكر شده است.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


كَذَّبَت‌ ثَمُودُ وَ عادٌ بِالقارِعَةِ «4»

‌در‌ اكثر آيات‌ ‌در‌ سور قرآنيه‌ قضاياي‌ عاد و ثمود ‌را‌ بيان‌ فرموده‌ و ‌در‌ اكثر

جلد 17 - صفحه 158

موارد قضاياي‌ عاد ‌را‌ مقدم‌ ‌بر‌ قضاياي‌ ثمود ذكر فرموده‌ چون‌ عاد قوم‌ هود بودند و پيش‌ ‌از‌ ثمود ‌که‌ قوم‌ صالح‌ باشند بودند چنانچه‌ قضاياي‌ قوم‌ نوح‌ ‌را‌ قبل‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ دو بيان‌ فرموده‌ چون‌ قبل‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ دو بودند، و قضاياي‌ قوم‌ لوط و شعيب‌ و فرعونيان‌ ‌را‌ ‌بعد‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ دو ذكر فرموده‌ چون‌ ‌بعد‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ دو بودند لكن‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ سوره‌ ثمود ‌را‌ قبل‌ ‌از‌ عاد بيان‌ فرموده‌، و آنچه‌ بنظر ميآيد ‌که‌ هلاك‌ ثمود آني‌ ‌بود‌ ‌به‌ يك‌ صيحه‌ تمام‌ هلاك‌ شدند ‌که‌ ميفرمايد: وَ أَخَذَ الَّذِين‌َ ظَلَمُوا الصَّيحَةُ فَأَصبَحُوا فِي‌ دِيارِهِم‌ جاثِمِين‌َ كَأَن‌ لَم‌ يَغنَوا فِيها هود آيه 70 و 71، ‌که‌ هيچ‌ اثري‌ ‌از‌ ‌آنها‌ باقي‌ نگذاشت‌ و اما عاد ‌در‌ ظرف‌ يك‌ هفته‌ هشت‌ روز بباد هلاك‌ شدند، ‌اينکه‌ دو طائفه‌ ثمود و عاد تكذيب‌ كردند.

بِالقارِعَةِ قارعه‌ يكي‌ ‌از‌ اسامي‌ قيامت‌ ‌است‌ و صداي‌ مهيبي‌ ‌است‌ ‌که‌ پرده‌ گوش‌ ‌را‌ پاره‌ ميكند و انسان‌ كر ميشود و فرداي‌ قيامت‌ زفير جهنم‌ گوش‌ها ‌را‌ كر ميكند ‌که‌ ميفرمايد: فَأَمَّا الَّذِين‌َ شَقُوا فَفِي‌ النّارِ لَهُم‌ فِيها زَفِيرٌ وَ شَهِيق‌ٌ هود آيه 108، و ميفرمايد: إِذا أُلقُوا فِيها سَمِعُوا لَها شَهِيقاً وَ هِي‌َ تَفُورُ ملك‌ آيه 7. و ممكن‌ ‌است‌ اطلاق‌ قارعه‌ ‌براي‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ اهل‌ آتش‌ ‌از‌ شدت‌ عذاب‌ فرياد ميزنند بنحوي‌ ‌که‌ گوشهاي‌ ‌آنها‌ كر ميشود، و ممكن‌ ‌است‌ مراد ‌از‌ قارعة كوبيدن‌ ‌باشد‌ ‌که‌ ‌از‌ شدت‌ عذاب‌ و سختي‌ ‌آن‌ ‌در‌ ‌هم‌ كوبيده‌ ميشوند و ‌از‌ هول‌ و عظمت‌ خورد ميشوند و ذلت‌ و خواري‌ بآنها متوجه‌ ميشود چنانچه‌ مي‌گويي‌: قوارع‌ الدهر سختي‌هاي‌ روزگار، قرع‌ الباب‌ كوبيدن‌ ‌در‌ ‌است‌، و تكذيب‌ ثمود و عاد قارعه‌ ‌را‌ ‌ يا ‌ انكار معاد ‌است‌ مثل‌ طبيعي‌ و دهري‌ ‌ يا ‌ انكار شدت‌ عذاب‌ و سختي‌ عقوبت‌ ‌است‌.

برگزیده تفسیر نمونه


]

(آیه 4)- سپس به سراغ بیان سرنوشت اقوامی می‌رود که روز قیامت (یا نزول عذاب الهی را در دنیا) منکر شدند، می‌افزاید: «قوم ثمود و عاد عذاب کوبنده الهی را انکار کردند» و نتیجه شومش را دیدند (کذبت ثمود و عاد بالقارعة).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

پانویس

  1. تفسير احسن الحديث، سید علی اکبر قرشی، ج11، ص306

منابع